قارچ سیاه نوعی بیماری عفونی است که عامل آن نوعی قارچ تحت عنوان موکورمایکوز می باشد. این قارچ عمدتاً درون خاک و توده های پوسیده گیاهان و اجساد برخی از حیوانات وجود دارد و عمدتاً از طریق تنفس و در درجه دوم از طریق تماس پوستی (در شرایطی که پوست آسیب دیده باشد) با هاگ های قارچ انتقال می یابد.این نوع قارچ همواره در محیط زندگی انسان ها وجود دارد امّا سیستم ایمنی سالم از ایجاد بیماری توسط این قارچ جلوگیری می کند. در واقع این قارچ یک عامل فرصت طلب محسوب می شود و در بدن افراد دچار نقص ایمنی قادر به ایجاد بیماری می باشد.
افرادی که بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به قارچ سیاه می باشند عبارتند از:
بیماران مبتلا به دیابت کنترل نشده
مبتلایان به سرطان و انواع بدخیمی ها
افراد تحت پیوند مغز استخوان یا پیوند عضو
مبتلایان به HIV
افراد دچار سوء تغذیه شدید
افراد با سوختگی های شدید
افراد تحت درمان طولانی مدت با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (کورتیکواستروئیدها)
تظاهرات بالینی قارچ سیاه:
قارچ سیاه عمدتاً سبب درگیری مخاط بینی، سینوس ها، کره چشم، ریه ها، پوست، دستگاه گوارش و مغز می شود. در صورتی که این قارچ ریه را درگیر کند، تظاهرات بالینی بیماری به صورت تب، سرفه، خلط خونی، تنگی نفس و درد قفسه سینه بروز می یابد و در صورتی که سینوس ها و بینی و چشم را درگیر کند موجب ایجادعلایم سینوزیتی، ایجاد ضایعات سیاه رنگ روی بینی یا داخل دهان، درد و تورم چشم، تاری دید و نابینایی می گردد. درگیری سیستم گوارش معمولاً با علایمی از قبیل حالت تهوع، استفراغ، شکم درد و خونریزی از دستگاه گوارش و درگیری پوست معمولاً با علایمی مانند تاول، قرمزی و تورم همراه می باشد.
این قارچ در صورت به موقع درمان نشدن سبب آسیب بافتی و سیاه شدن بافت درگیر شده می شود که در نهایت باید توسط جراح از بدن خارج شود تا از انتشار عفونت به مغز و مرگ جلوگیری شود.
تشخیص و درمان:
تشخیص این بیماری توسط بیوپسی و بافت برداری انجام می شود و با استفاده از سی تی اسکن می توان میزان گسترش بیماری را تعیین کرد.
تشخیص زودهنگام این بیماری و شروع درمان می تواند به جلوگیری از آسیب بافتی کمک کند.تجویز داروی آمفوتریسین B تنها راه درمان این بیماری می باشد.
علت شیوع این بیماری در دوران شیوع بیماری کرونا:
در حال حاضر در بیماران مبتلا به فرم های شدید کووید ۱۹ با تجویزداروهای کورتیکواستروئیدی سعی می گردد تا از میزان التهاب ریه و طوفان سایتوکاینی که در بدن بیمار رخ داده کاسته شود، که این امر موجب تضعیف سیستم دفاعی بدن و از طرفی موجب افزایش سطح قند خون می گردد و بدین ترتیب محیط مناسبی برای رشد قارچ ها فراهم می گردد.
بنا به گزارش های ثبت شده در کشورهند، در حال حاضر دست کم ۳۰۰۰۰ بیمار مبتلا به این عفونت در این کشور شناسائی شده است. یکی از دلایل شیوع بالای این عفونت در این کشور تجویز بیش از حد داروهای استروئیدی توسط پزشکان جهت درمان بیماران کرونایی بوده است. همچنین نرخ ابتلا به دیابت نیز در کشور هند بالا می باشد. مجموع این عوامل سبب شده که نرخ ابتلا به قارچ سیاه در کشور هند افزایش بی سابقه ای یابد.
همزمان با افزایش آمار مبتلایان در موج پنجم شیوع کرونا در ایران، مقامات بهداشتی نسبت به افزایش آمار ابتلا به عفونت قارچ سیاه در بیماران کرونایی در برخی استان ها از جمله تهران، مازندران، اصفهان و مشهد هشدار داده اند.
اقدامات پیشگیرانه:
لازم به ذکر است که بیماری قارچ سیاه واگیردار نیست. به منظور جلوگیری از ابتلا به این بیماری میبایست اقدامات پیشگیرانه ای اتخاذ گردد که عبارتند از:
استفاده از ماسک N95 در مناطق پر از گرد و غبار
پوشیدن دستکش، جوراب و کفش مناسب به هنگام انجام فعالیت هایی که با خاک یا کود در ارتباط است (مانند باغبانی)
شستشوی مرتب دست ها با آب و صابون
سمیرا امامی
کارشناس ارشد ایمنی شناسی پزشکی
