محمد حسين‌زاده
فیلم سینمایی قهرمان، ساخته اصغر فرهادی نهمین فیلم بلند سینمایی این فیلمساز صاحب سبک است که از روزهای ابتدایی آبان اکران خود را در سینماهای سراسر کشور با در اختیار داشتن ۱۷۵ سالن آغاز کرد. قهرمان در ادامه روند منطقی فیلمسازی فرهادی است که پس از ساخت همه می‌دانند، در داخل ایران و در شهر شیراز فیلمبرداری شد. این فیلم در دوران همه‌گیری کرونا تصویربرداری را آغاز کرد و در مقطعی به خاطر شیوع گسترده این بیماری در شهر شیراز متوقف شد. اصغر فرهادی بعد از آنکه تجربه ساخت فیلم در کشور اسپانیا را پشت سر گذاشت این بار تصمیم گرفت قصه‌ای را روایت کند که در داخل ایران رخ می‌دهد و همانند دیگر کارهای مطرحش با زبان جهانی به موضوعی داخلی بپردازد. فیلم قهرمان نهمین ساخته اصغر فرهادی پس از ۷۵ جلسه فیلمبرداری، ۲۹ آذر ۹۹ طبق برنامه‌ریزی انجام شده به پایان رسید. امیر جدیدی، محسن تنابنده، فرشته صدرعرفایی، سارینا فرهادی و جمعى دیگر از بازیگران که اغلب آنان چهره‌هاى جدید هستند در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند.
داستان قهرمان درباره چيست؟
داستان فیلم قهرمان، اصغر فرهادی در ایران می‌گذرد. تصمیم رحیم (با بازی امیر جدیدی) که به خاطر بدهی در زندان است، برای بازگرداندن کیف حاوی طلا به صاحبش، برای او تصویری مثبت در زندان به ارمغان می‌آورد. اما داستان رحیم پیچیده‌تر از داستان انسانی خوب که در ابتدا می‌بینیم، می‌شود. داستانی که تمام شبکه‌های اجتماعی را پر می‌کند. ایده‌ای که توجه فرهادی را در اخبار به خود جلب کرد، داستانى درباره قهرمانانی که در رسانه‌ها ظهور و سقوط می‌کنند.
درخشش در عرصه بين‌الملل
توجه فرهادی به فصل جوایز و حضور در فستیوال‌های معتبر سینمای جهان باعث شده است بسیاری از شرکت‌های معتبر پخش‌کننده به دنبال گرفتن امتیاز پخش این فیلم در کشورهای مختلف باشند. فرهادی در این فیلم هم همانند چند کار گذشته خود با الکساندر ماله‌گی به صورت مشترک فیلم را تهیه کرده است. حضور یک تهیه‌کننده از فرانسه کنار فرهادی باعث شد او پس از موفقیت‌های فیلم جدایی نادر از سیمین، با شرکت سونی پیکچرز قرارداد همکاری ببندد و کارهای پخش فیلمش را به این شرکت واگذار کند. اما فرهادی اینبار خرق عادت کرد و تصمیم گرفت شرکت پخش‌کننده فیلمش را تغییر دهد و قهرمان را در اختیار کمپانی آمازون بگذارد. فیلم‌های قبلی فرهادی، جدایی (۲۰۱۱) و فروشنده (۲۰۱۶)، هر دو نامزد و برنده جایزه بهترین اسکار فیلم خارجی شدند که حالا آکادمی، نام آن را به بهترین فیلم بین‌المللی تغییر داده است. جدایی، نامزد بهترین فیلمنامه اصلی نیز بود. آمازون پخش قهرمان را برعهده دارد و اکران سینمایی آن را از هفتم ژانویه ۲۰۲۲ آغاز می‌کند. پس از این تصمیم بود که قهرمان، تور بلند جوایز سینمایی‌اش را با حضور در جشنواره کن آغاز کرد. در هفتاد و چهارمین دوره جشنواره کن قهرمان، جایزه بزرگ هیات داوران را به صورت مشترک با فیلم کوپه شماره ۶ به کارگردانی یوهو کاسمانن دریافت کرد.
نماینده سينماي ایران در اسکار
پس از موفقیت فرهادی در جشنواره کن، گمانه‌زنی‌ها برای حضور نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۲ آغاز شد و به این ترتیب و همانطور که از قبل قابل پیش‌بینی بود با تصمیم هیات انتخاب فیلم ایرانی که متشکل از سینماگران مطرح ایرانی است، قهرمان، به عنوان نماینده ایران در اسکار معرفی شد. اتفاقی که باعث می‌شود فرهادی رکورددار حضور به عنوان نماینده ایران باشد و با تغییر پخش‌کننده این بار بتواند حضور جدی‌تری داشته باشد در تاریخ جوایز اسکار با ۳ اسکار بهترین فیلم خارجی زبان دست نیافتنی می‌شود.
شانس سوم فرهادی در راه
همانطور که منتقد ایندی وایر هم پیش‌بینی کرده است، فرهادی شانس بسیاری برای کسب جایزه اسکار را دارد. با انتشار تریلر آمریکایی قهرمان، توسط آمازون استودیو، نشریات معتبر سینمایی درباره این فیلم و حضور آن در جمع نامزدهای اسکار نوشتند. ان تامپسون، منتقد مطرح ایندی‌وایر، قهرمان را یک احتمال تقریبا قطعی برای نامزدی در اسکار و دارای بخت بسیار بالایی برای برنده شدن این جایزه می‌داند. همچنین کلیتون دیویس، از سردبیرهای بخش جوایز فیلم ونیتی‌فر، در این‌باره می‌نویسد: قهرمان می‌تواند سومین جایزه اسکار را برای سرزمین فرهادی به ارمغان آورد که این اتفاق او را یک پله به فدریکو فلینی، برنده چهار جایزه اسکار بین‌المللی، نزدیک‌تر می‌کند. در حاشیه انتشار تریلر آمریکایی قهرمان، ورایتی نیز نوشته است: قهرمان علاوه بر نامزدی در رشته اسکار بهترین فیلم بین‌المللی، می‌تواند در رشته‌های بهترین فیلمنامه اصلی نیز نامزد شود. و بخت فرهادی برای نامزدی در رشته کارگردانی و همچنین بازی درخشان امیر جدیدی در نقش اول را نیز دست کم نگیرید.
یک داستان قدرتمند اجتماعي
استقبال منتقدان خارجی از فیلم فرهادی با اولین نمایش‌ها در کاخ جشنواره فیلم کن آغاز شد و هر چند مرتبه یکی از سایت‌های معتبر فیلم نقد و نوشتاری درباره قهرمان منتشر می‌کنند. روزنامه وال‌استریت ژورنال در مطلبی بر فیلم‌های مطرح سال در این روزنامه، از قهرمان به عنوان فیلمی با داستانی قدرتمند نام می‌برد. جو موگنسترن، منتقد فیلم وال‌استریت ژورنال در مطلب خود نوشته است: ۱۰ سال پیش جدایی پدیده تاثیرگذار جشنواره تلوراید بود و امسال فرهادی با قهرمان بازگشته. در روایت فرهادی، داستانی با لحن طعنه‌آمیز، به‌جا و مناسب، فوق‌العاده پیچیده و به شکل مرموزی تکان‌دهنده از یک مرد، پسر و خانواده‌اش را شاهد هستیم که شهرت چندگانه‌اش با چیزی که در ابتدا به نظر میآید تنها یک دروغ کوچک باشد، لکه‌دار می‌شود.
فیلمی که آرام آرام جذاب می‌شود
مارک السن، منتقد لس‌آنجلس تایمز نوشت:«بامزه است که فیلم‌های فرهادی به قدری خوب ساخته می‌شوند که من واقعا نمی‌دانم درباره‌شان چه بگویم. قهرمان از این نظر که در ابتدا به سمت یک مشکل اخلاقی تغییر جهت می‌دهد اما بعد شخصیت‌ها کار عجیبی انجام می‌دهند (همانطور که آدم‌های عادی) که باعث می‌شود فیلم را به زندگی نزدیک کند، بسیار جذاب است.
قصه‌ای جذاب و پر از کشش
مت نجیلا نویسنده وبسایت Next Best Picture نیز نوشت: قهرمان اصغر فرهادی یک قصه پرکشش درباره خطوط بین حقیقت و دروغ، غرور و تحقیر، درست و غلط است. امیر جدیدی بسیار خوب ظاهر شده و بازی‌اش به شکل همدلانه‌ای نشان می‌دهد یک عمل ساده مهربانانه چطور می‌تواند به یک موضوع پیچیده و استرس‌آور تبدیل شود. جان هورن نیز در KPCC با اشاره به قهرمان به عنوان فیلمی بسیار تاثیرگذار ادامه می‌دهد:«من مدام از توانایی فرهادی در تبدیل اتفاق‌های معمولی زندگی به داستان‌های غیرمعمولی و جذاب، حیرت‌زده می‌شوم.
يكي از عالی‌ترین فیلم‌های قرن
روزنامه لاراسون اسپانیا فیلم قهرمان اصغر فرهادی را به عنوان یکی از عالی‌ترین فیلم‌های قرن توصیف کرد. فیلم قهرمان، برنده جایزه بزرگ داوران جشنواره کن در بخش اصلی شصت و ششمین جشنواره وایادولید اسپانیا با حضور امیر جدیدی، بازیگر نقش اصلی فیلم به نمایش درآمده است. به نوشته لاراسون، قهرمان، از جمله بخت‌های اصلی کسب جایزه اسکار به عنوان بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان است. لاراسون می‌نویسد: همواره شخصیت‌های ادبیات کلاسیک به نوعی در آثار فرهادی حضور دارند اما هیچگاه او اینگونه هامارتیا (نقیصه تراژیک) را به تصویر نکشیده بود، نقیصه‌ای که قهرمانان نه براساس خواسته خویش بلکه بنابر تقدیر به خود ویرانی کشیده می‌شوند. به نوشته لاراسون عنوان قهرمان تنها بیان زندگی یک زندانی بدهکار که سکه‌هایی را به صاحبش بازمی‌گرداند و چهره رسانه‌ای می‌شود، نیست، بلکه می‌توان دریافت که نظرگاه فرهادی در ارتباط با این وجه از اسطوره کلاسیک است. روزنامه اسپانیایی بازی امیر جدیدی را در نقش اصلی فیلم بسیار درخشان می‌خواند و می‌افزاید که فرهادی به بهانه این نقش، جامعه ایران را تجزیه و تحلیل می‌کند، جامعه‌ای که عمیقا تحت تاثیر آبرو و دفاع از ارزش‌های خویش است و معمولا آبرو در آن به هدف تبدیل شود و نه وسیله. لاراسون این فیلم را همچون ضمیمه‌ای بر جنایت و مکافات و به نوعی وارث رنج رادیون رومانویچ قهرمان این اثر قلمداد می‌کند. به تعبیر منتقد روزنامه اسپانیایی، قهرمان اثری پخته و دقیق درباره آبرو است یا دست‌کم تلقی پی‌آمدهای از دست دادن آن به عنوان تنها داشته فرد است. همانند آشیل و پاشنه‌اش یا افسانه اورفئوس، قهرمان داستان فرهادی نه می‌تواند خود را از تصورات قهرمانی برهاند و نه به آرامش برسد. لاراسون این فیلم را موفقیت بدون چون و چرای فرهادی می‌خواند و می‌افزاید این اثر ترسیم رسانه‌ای قهرمانی موقت، زودگذر و همدلی با اوست.
حکایتی اخلاقی درباره شرافت
رادیو و تلویزیون سراسری اسپانیا نیز با تمجید از فیلم قهرمان اصغر فرهادی به نقل از امیر جدیدی که در وایادولید به سر می برد، نوشت: لذت کار کردن با فرهادی، اقبال بزرگی برای من است، گویی در دانشگاهی در حال فراگیری مستمر درس‌هایی هستم، نه تنها در زمینه سینما بلکه برای زندگی. در این گزارش میآید یکی از جنبه‌های شگفت‌آور فیلم فرهادی این است که با تغییر کوچکی در جهت فیلمنامه ما را با هیجان وافر، درگیر سرنوشت شخصیت‌ها می‌کند و برای این کار نیازی به تعقیب و گریز، انفجار یا ابزارهای نوین سینما ندارد. روزنامه وایادولید نیز از اصغر فرهادی به عنوان یکی از بزرگترین اساتید سینمای قرن بیست و یک نام برده و نوشت: قهرمان حکایتی اخلاقی در ارتباط با شرافت، رستگاری و نیرنگ است.
فیلم‌های فرهادی را دوبار تماشا کنید
منتقد وبسایت ای‌وی کلاب پس از تماشای فیلم قهرمان اصغر فرهادی در فستیوال فیلم تورنتو، نوشت: هر فستیوالی یا باید با فیلمی از اصغر فرهادی شروع شود یا با فیلمی از او تمام شود. در حالت اول، حواس و چشایی‌تان در شروع فستیوال تنظیم می‌شود و در صورت دوم بعضی از طعم‌های بد را، می‌شوید و از بین می‌برد. نویسنده و کارگردان ایرانی، داستان‌های اجتماعی، خانوادگی و اخلاقی را که به شکل سرگیجه‌آوری پیچیده هستند، طوری می‌سازد که باعث جنب و جوش ذهن شما می‌شود تا پا به پا با مخمصه‌هایی که شخصیت‌ها درگیر آن هستند حرکت کنید. حالا فرهادی دوباره با یک موفقیت دیگر به تورنتو بازگشته، قهرمان، فیلمی که واقعا به عنوان پایان قدرتمند فستیوال ۲۰۲۱ تورنتو باید دیده شود. اینکه بعضی چیزها هیچ‌وقت تغییر نمی‌کنند، خوب است؛ مثل همین که فرهادی هنوز هم به همان قدرت، فیلم‌هایی فوق‌العاده‌ای برای فیلم‌دوستان می‌سازد. همانطور که اغلب فیلم‌های فرهادی اینطور هستند، قهرمان هم به شکلی غیرقابل پیش‌بینی آغاز می‌شود و در ادامه، شوکه‌کننده پیش می‌رود. فرهادی، یک داستان‌گوی متخصص است و به همین دلیل درک می‌کند که قدیس‌ها بیشتر از افراد خطاکار تلاش می‌کنند تا قوانین اخلاقی را با منافع شخصی سازگار کنند. او همچنین می‌داند که تراژدی‌ها (تراژدی داستانی) زمانى که قهرمان داستان نه فقط با دست سرنوشت، بلکه با نقایص و اشتباهات خود شکست می‌خورد، ضربه‌زننده‌تر هستند. اتفاقی که در قهرمان، رخ می‌دهد، زیرا مجموعه‌ای از دروغ‌های مصلحتی کوچک که رحیم می‌گوید نهایتا به سمت خودش برمی‌گردد. فرهادی یک منتقد باهوش فرهنگی است. او چه این موضوع را واضح بیان کرده باشد چه نه، قهرمان نقدی بر بی‌رحمی جهان مدرن در مواجهه با بدهکاران است و همینطور نقد یک وسواس عمومی درباره آبرو و شرف در کنار نتایج معکوس و نقاط تاریک شبکه‌های اجتماعی. با این همه، یک تماشاگر می‌تواند حتی به این موضوعات اجتماعی در فیلم دقت نکند اما کماکان از روش او در طرح فوق‌العاده داستان مبهوت شود، روشی که فرهادی مشکلات، نیت شخصیت‌ها و متغیرها را مطرح می‌کند و آنها را تبدیل به موجی می‌کند که همه آدم‌های اطراف رحیم را در خود می‌کشد. تا جایی که من به خاطر دارم، هیچ فیلمساز دیگری، چنین علاقه پایدار و در عین حال چنین توان عالی‌ای در به تصویر کشیدن پیامدهای دروغ برای کسی که آن را گفته (فارغ از دلیلش) نداشته است.
گفتگوي هالیوود ریپورتر با فرهادی
اهل شبکه‌های اجتماعی نيستم!
هالیوود ریپورتر در گفتگویی که با فرهادی بعد از درخشش فیلمش در جشنواره کن انجام داد درباره ابعاد مختلف زندگی حرفه‌ای و واکنش‌های اجتماعی او صحبت کرد. فرهادی نکات مهمی را در این گفتگو مطرح کرد. کارگردان ایرانی، در پاسخ به سوالات هالیوود ریپورتر از محدودیت‌های آزادی بیان در ایران و هزینه‌هاى کووید ١٩ می‌گوید.
فرهادی از توییتر و فیسبوک استفاده نمی‌کند و می‌گوید بسیار وقت‌گیر است، اما کارگردانی که دوبار برنده جایزه اسکار شده، در فیلم جدیدش قهرمان، نگاه انتقادی تند و تیزی به پدیده از عرش به فرش رساندن آدم‌ها در شبکه‌های اجتماعی دارد. فرهادی به هالیوود ریپورتر می‌گوید: ما دیگر به آدم‌ها فرصت و اجازه اشتباه کردن نمی‌دهیم. آنچه توجه من را به خودش جلب کرد این بود که ما می‌بینیم آدم‌ها در نقاطی از زندگی‌شان کارهایی انسانی انجام می‌دهند و آنچه اتفاق می‌افتد این است که بقیه انتظار دارند که آنها همیشه همان فردی باشند که آن کار انسانی را انجام داده است. آنها گذشته و آینده آن فرد را نادیده می‌گیرند. منظورم این نیست که آدم‌ها باید کارهای نادرست انجام دهند اما هر انسانی به واسطه انسان بودنش، کارهای اشتباه نیز انجام می‌دهد.
هرچند که فیلم فرهادی در شهر شیراز می‌گذرد اما او معتقد است تناقضی که در قهرمان نمایش داده می‌شود، جهانی است. او در این‌باره می‌گوید: وقتی درباره فرهنگ حذف کردن حرف می‌زنیم زمانیکه یک نفر را بالا می‌برند و بعد سعی می‌کنند او را به زیر بکشند، درباره پدیده‌ای جهانی صحبت می‌کنیم.
وقتی آخرین بار فرهادی نامزد دریافت جایزه اسکار بود، در اعتراض به قانون منع سفر کشورهای مسلمان (از جمله ایران) به آمریکا، به مراسم اسکار نرفت. او درباره آن تصمیم توضیح می‌دهد: همه چیز خیلی سریع اتفاق افتاد. ما با پخش‌کننده آمریکا حرف زده بودیم و تصمیم این بود که به مراسم برویم اما این قانون، یک بی‌احترامی به مردم ایران و سایر کشورها بود. این حقیقت که من می‌توانم سفر کنم اما بسیاری از مردم از سفر منع شده‌اند، به من احساس بدی داد. به همین دلیل حدود یکی دو شب روی یک نوشته در این مورد کار کردم که فقط درباره ممنوعیت سفر نبود و درباره هر تصمیمى هست که سیاستمداران مى‌گیرند و با آن، انسان‌ها را به گروه‌های مختلف و روبروی هم تقسیم می‌کنند. به نظرم این یک نگاه به کل بشریت است.
اصغر فرهادى در جواب خبرنگار در مورد شیوع بیمارى کرونا در ایران چنین مى‌گوید: ایران در حال حاضر در حال سپری کردن موج پنجم بیماری کروناست که جان بسیارى را تا به حال گرفته است، آمار مرگ و میری که با ممنوع کردن ورود واکسن از انگلیس و آمریکا، بدتر شد. مردم هرگز این تصمیم را نمی‌بخشند. موقعیت بسیار ناراحت‌کننده‌ای است و مردم بسیار خشمگین هستند. آنها هیچ امیدی ندارند که چیزی در آینده تغییر کند. هر روز اخبار بد می‌شنویم و اینطور به نظر می‌رسد که سیستم هیچ عزمی برای تغییر و بهتر کردن زندگی مردم ندارد.
او درباره اینکه اگر سانسور وجود نداشت، فیلم‌هایش چه تفاوت‌هایی داشت، پاسخ می‌دهد: خیلی چیزها متفاوت می‌شد. ما اسم این فیلم‌ها را فیلم‌های واقع‌گرا می‌گذاریم اما برای مثال وقتی زنی را در خانه‌اش می‌بینیم که حجاب و روسری بر سر دارد، این واقعی نیست. من نمی‌توانم دقیقا بگویم که فیلم‌هایم در صورت وجود آزادی چگونه می‌شد اما می‌دانم که حتما متفاوت می‌شد چون ذهنم آزادتر بود.
فرهادى درباره تاثیر محدود کردن آزادی‌اش روی مسیر حرفه‌ای خود می‌گوید: وقتی سال‌ها در مسیری ناهموار راه می‌روید شکل راه رفتن‌تان تغییر مى‌کند بنابراین نمی‌توانم برایتان توضیح بدهم که راه رفتنم در یک مسیر صاف و هموار چگونه می‌توانست باشد اما می‌دانم که حتما راحت‌تر بود.
